Bồ công anh Trung Quốc còn gọi là hoàng hoa địa đinh. Bộ phận dùng làm thuốc là toàn bộ cây có mang rễ cây. Thành phần hóa học: chứa nhiều khoáng chất: natri, canxi, magiê, kali và sắt. Thân và lá có nhiều vitamin A, B₆, B₂, C. Trong cây có chất đắng là lactucin, lactucopicrin và taxasterol, germanicol.

Bồ công anh là vị thuốc thanh nhiệt giải độc trị mụn nhọt, viêm đường tiết niệu.

Mô tả: Lá mỏng nhăn nheo, nhiều hình dạng, thường có lá hình mũi mác, gần như không có cuống, mặt trên màu nâu sẫm, mặt dưới màu nâu nhạt, mép lá khía răng cưa, to nhỏ không đều. Có lá chỉ có răng thưa hay gần như nguyên. Gân giữa to và nổi nhiều. Vị hơi đắng. Đoạn thân dài 3 - 5 cm, tròn, thẳng, lõi xốp, đường kính khoảng 0,2 cm, mặt ngoài màu nâu nhạt, lốm đốm, có mấu mang lá hoặc vết tích của cuống lá.

Bộ phận dùng: Lá, cành.

Phân bố: Cây mọc hoang, phân bố chủ yếu ở các vùng ấm thuộc các nước Châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Inđônêxia, Philippin và các nước Đông Dương. Ở Việt Nam, Bồ công anh phân bố rải rác khắp mọi nơi (thường ở độ cao dưới 1000 mét) đến trung du và đồng bằng. Cây thường mọc ở nơi đất ẩm, trong vườn, ven đường đi, bãi sông hoặc trên các thửa ruộng, nương rẫy đã bỏ hoang.

Thu hái: vào khoảng tháng 5 - 7, lúc cây chưa ra hoa hoặc bắt đầu ra hoa, loại bỏ lá già, phơi hoặc sấy nhẹ đến khô.

Tác dụng dược lý

Bồ công anh (Đông y cho là thuộc về hàn lương) được áp dụng phương pháp lồng cử động đã thể hiện tác dụng an thần.

Flavonoid của Bồ công anh đã được nghiên cứu tác dụng sinh học thấy có tác dụng ức chế men Oxy hóa khử peroxydase và catalase máu chuột cống trắng. Những thí nghiệm tiến hành với huyết thanh người cũng cho những kết quả ức chế men oxy hóa khử rõ rệt.

Theo tài liệu nước ngoài, tại một số nước, người ta có sử dụng và nghiên cứu những loài Lactuca khác như L.virosa, L. sativa (rau diếp ăn của Việt Nam), thấy những cây này không độc và có tác dụng trên hệ thần kinh trung ương gây ngủ nhẹ.

Thành phần hoá học: Flavonoid, chất nhựa.

Công năng: Thanh nhiệt giải độc, tiêu viêm tán kết

Công dụng: Trị nhọt độc, sưng vú do tắc tia sữa, tràng nhạc.

Cách dùng, liều lượng: Ngày 8 - 30g sắc uống. Lá tươi giã nát đắp ngoài.

Bào chế:

Rửa sạch lá, cắt đoạn 3 - 5 cm, phơi khô để dùng.Nấu cao: Rửa sạch, phơi khô, nấu thành cao đặc (1 ml cao tương đương 10 g dược liệu)

Bài thuốc:

+ Trị gai đâm hoặc bị nhằm nước đái của con cáo làm cho thịt sưng phù: Bồ công anh gĩa nát lấy nước cốt bôi vào nhiều lần thì khỏi (Đồ Kinh phương).

+ Trị sản hậu không cho con bú, sữa tích lại làm cho vú căng, sưng: Bồ công anh gĩa nát, đắp lên đó, ngày 3 đến 4 lần (Mai Sư phương).

+ Trị cam sang, đinh nhọt: Bồ công anh gĩa nát, lấy riêng một ít vắt nước trộn rượu sắc uống cho ra mồ hôi (Chứng Loại Bản Thảo).

+ Trị lở loét lâu ngày không khỏi, ong châm, rắn cắn, bọ cạp cắn: Bồ công anh gĩa nát,  đắp vào vết thương (Cấp Cứu phương).

+ Trị kết mạc viêm cấp tính, mắt đỏ sưng đau [do Can hỏa bốc lên]: Bồ công anh (tươi) 80g , Chi tử 7 trái, sắc uống (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

+ Trị ung độc sưng tấy cấp tính: Bồ công anh 20g  đến 40g, sắc uống (Bồ Công Anh Thang - Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

1. Thuốc tiêu độc chữa sưng vú, mụn nhọt: Bồ công anh 12g, Ké đầu ngựa 12g, Vòi voi 12g, Liên kiều 12g, Kim ngân hoa 10g, Kinh giới l0g, Hạ khô thảo l0g, Cỏ mần trầu l0g. Tất cả phơi khô, thái nhỏ, sắc với 400ml nước còn l00ml, uống làm 2 lần trong ngày. (Kinh nghiệm của bệnh viện Hưng Yên - Hải Hưng).

2. Chữa đau dạ dày: Lá Bồ công anh khô 20g, lá Khôi 15g, lá Khổ sâm l0g, nước 300ml. Đun sôi trong vòng 15 phút, thêm đường, chia 3 lần uống trong ngày. Uống liên tục trong vòng 10 ngày. Nghỉ 3 ngày rồi lại tiếp tục cho đến khi khỏi (Tài Nguyên Cây Thuốc Việt Nam).

3. Chữa mụn nhọt, lành nhọt chóng chín và vỡ mủ: Lá Bồ công anh tươi phối hợp với lá Phù dung, rễ Vông vang hoặc rễ Gai, gĩa đắp (Tài Nguyên Cây Thuốc Việt Nam).

Kiêng kỵ: Các chứng âm hư hoặc tràng nhạc, ung nhọt đã vỡ cấm dùng.

Ghi chú: Rễ, lá Bồ công anh Trung Quốc (Taraxacum officinale Bigg), họ Cúc (Asteraceae) được dùng với công dụng tương tự Bồ công anh Việt nam.

(Theo thuocdongduoc.vn)

Bồ công anh - trị mụn nhọt, viêm đường tiết niệu

Theo Đông y, bồ công anh vị đắng ngọt, tính hàn; vào các kinh can và vị. Có tác dụng thanh nhiệt, giải độc (trị sưng vú rất tốt), lợi thấp thông lâm. Dùng chữa các chứng ung thũng sang dương, nhũ ung, trường ung, hầu tý, thũng thống, thấp nhiệt hoàng đản, nhiệt lâm. Liều dùng khô: 8 -20g. Dùng cây tươi thì từ 60 - 120g.

Bồ công anh được dùng làm thuốc trong các trường hợp

Giải độc, trị nhọt, trị các mụn nhọt độc sưng nóng đỏ đau; chứng sưng vú

- Bồ công anh 30g, qua lâu 20g, liên kiều 20g, bạch chỉ 12g. Sắc uống. Dùng lượng bồ công anh tươi vừa đủ, giã nát, rang nóng, đắp vào chỗ đau. Trị viêm tuyến sữa cấp tính.

- Thang bồ công anh: bồ công anh 20 - 63g. Sắc uống. Trị các loại mụn nhọt sương độc cấp tính.

- Bồ công anh 20g, cúc hoa 12g, kim ngân hoa 12g, sinh cam thảo 6g. Sắc uống. Trị mụn nhọt độc do nhiệt, trên da lở loét, mắt đỏ do phong hoả.

Mát gan sáng mắt: Dùng cho chứng viêm do hoả ở gan

- Bồ công anh tươi 125g, chi tử 30g. Sắc uống. Trị viêm màng kết hợp cấp tính, mắt đỏ sưng đau.

Lợi niệu, kiện vị, chữa viêm bàng quang, viêm niệu đạo, tiêu hoá kém, bụng đầy: bồ công anh 63g, quất bì 24g, sa nhân 12g. Nghiền mịn uống mỗi lần 2 - 3g. Trị tiêu hoá kém, bụng đầy trướng, đau.

Trong dân gian dùng nhựa xát lên mụn cóc, ngày 3 - 4 lần, liên tục 5 - 7 ngày.

Một số món ăn - bài thuốc có bồ công anh

Cháo bồ công anh: gạo tẻ 100g, bồ công anh tươi 100 - 150g, đường vừa đủ ngọt. Bồ công anh rửa sạch, băm nhỏ, cho nấu với nước sạch lấy 1.000ml. Lọc bỏ bã. Cho gạo vào nước sắc bồ công anh, nấu nhừ, cho đường vào ăn. Ngày 2 lần, dùng trong 5 - 7 ngày. Tác dụng thanh nhiệt giải độc, hiệu quả với người mới bị viêm tuyến vú.

Nước bồ công anh: bồ công anh tươi 100 - 150g, đường trắng 40 - 50g. Nấu bồ công anh với nước lấy 1.000ml. Lọc bỏ bã hoặc dùng bã đắp lên chỗ tuyến vú bị viêm. Hòa đường với nước sắc, uống khi nóng. Chữa đau nhức tuyến vú.

Kiêng kỵ: Các ung nhọt thuộc chứng âm, hư hàn thì kiêng dùng.        

TS. Nguyễn Đức Quang

Bồ công anh chữa viêm tuyến vú

Khi mới sinh con hầu hết các bà mẹ trẻ đều chưa có kinh nghiệm chăm sóc "núi đôi" khiến hiện tượng viêm tắc tia sữa dễ xảy ra. Hậu quả không những em bé không được bú sữa mẹ từ những ngày đầu chào đời mà chính các bà mẹ cũng phải chịu đó là bầu vú sưng nóng gây đau nhức khó chịu, thậm chí phát sốt. Để khắc phục tình trạng viêm tuyến vú, y học cổ truyền có vị thuốc bồ công anh. Mời các bạn tham khảo những bài thuốc có bồ công anh. Bồ công anh có tên gọi khác là rau bồ cóc, diếp dại, rau bao... Theo y học cổ truyền, bồ công anh vị đắng ngọt, tính lạnh, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu thũng. Có thể chữa các bệnh mụn nhọt, lở loét, viêm dạ dày - tá tràng, viêm gan, đau vú và các chứng viêm nhiễm khác.

- Cháo bồ công anh: Gạo tẻ ngon 100g, bồ công anh 90g, đường trắng, nước đủ dùng. Gạo vo sạch. Bồ công anh rửa sạch, băm nhỏ cho vào nồi đổ nước sâm sấp đun chừng 30 phút, bắc ra bỏ bã lấy nước. Cho gạo vào nước bồ công hầm nhừ thành cháo rồi cho đường vào. Nên dùng khi nóng, ăn liên tục trong vòng 5 ngày, mỗi ngày ăn 2 lần. Món ăn này có tác dụng giải độc, thanh nhiệt, những người bị viêm tuyến vú giai đoạn hình thành áp-xe nên dùng.

- Nước bồ công anh: bồ công anh 50g, đường trắng 20g, nước đủ dùng. Bồ công anh rửa sạch, thái nhỏ, cho vào nồi, đổ nước đun chừng 30 phút, bắc ra lọc bỏ bã cho đường trắng vào đun sôi là dùng được. Khi dùng, bã lấy đắp lên vú còn nước thì uống khi nóng. Bài thuốc này có công dụng thanh nhiệt, chữa đau nhức tuyến vú.

- Bồ công anh nấu với thần khúc: Bồ công anh, thần khúc 50g, 900ml nước. Rửa sạch 2 vị thuốc trên rồi cho vào nồi, đổ nước vào đun rồi cô đặc còn khoảng 300ml nước cốt là được. Bài thuốc này có công dụng thanh nhiệt, giảm đau, chữa vú bị căng cứng, đau nhức.

BS. Đào Minh Sơn